توصیه های مفید امام رضا سلام الله علیه برای ماه مهر

توصیه های مفید امام رضا (ع) برای مهرماه

ماهها و فصل ها و همچنین موقعیت جغرافیایی و تغذیه مناسب در این ایام بر مزاج انسان تأثیر گذار بوده و رعایت برخی دستورات در نوع تغذیه می تواند به تأمین سلامت و پیشگیری از بسیاری بیماریها به انسان کمک کند.

مطابق آنچه در طب سنتی آمده ماه ایلول تقریبا همزمان با مهرماه است و به صورت تقریبی از 23 شهریور تا 22 مهرماه را شامل می شود . در کتاب ارزشمند طب الرضا(ع) ایلول سى روز دانسته شده و آمده است: در این ماه هوا پاکیزه می شود تسلط مره سوداء قوى می گردد شرب مسهل بد نیست.

خوردن شیرینی ها و گوشت هاى معتدل مانند گوشت گوسفند یک ساله و بزغاله نر سودمند است از خوردن گوشت گاو و زیاده‏روى در اکل کباب و گوشت هاى سرخ کرده و افراط در رفتن حمام باید پرهیز کرد و از استعمال بوهاى خوش معتدل المزاج نباید غافل بود و از خوردن خیار چنبر و خربزه نارس باید اجتناب کرد.(1)

توصیه کلی امام رضا (ع) برای پاییز رعایت اعتدال و مصرف غذاهای معتدل است. آن حضرت به مأمون توصیه می فرماید که در تابستان غذای خنک تناول کند، و در زمستان غذای گرم، و در دو فصل دیگر غذاهای معتدل به اندازه توان (جسمی ) و اشتهایی که داری. امام رضا (ع) همچنین شرایط زمان و مکان را مهم دانسته می فرماید: غذایت را به اندازه عادتت و مطابق با محل زندگی و نوع فعالیت و زمانی که در آن به سر می بری، با خوردن سبکترین غذاهایی که می خوری آغاز کن.

مطابق طب سنتی فصل پاییز، سرد و خشک است و در این فصل بیماری‌های پوستی مانند اگزما و ترک پوست، خشکی لب‌ها، بواسیر و افسردگی شیوع بیشتری پیدا می‌کند.
در طب الرضا (ع) برای مهرماه مصرف خوراکی های سرد کننده و مرطوب مانند ماست و بوکردن گلهای سرد مزاج توصیه شده است.

همانطور که اشاره شد ممکن است در این ماه افسردگی شیوع پیدا کند . امام رضا علیه السلام برای رهایی افسردگی و دستیابی به آرامش دستوراتی دارند. امام رضا علیه السلام در حدیثی توصیه جالب برای آرامش روح و روان دارد.
ایشان می فرمایند: « عَلَیکُمْ بِالزَّیتِ فَإِنَّهُ یکْشِفُ الْمِرَّةَ وَ یذْهِبُ الْبَلْغَمَ وَ یشُدُّ الْعَصَبَ وَ یذْهَبُ بِالضَّنَی وَ یحَسِّنُ الْخُلُق‏ و یطیب النفس و یذهب بالغم». بر شما لازم است که از زیت (روغن زیتون یا هر گونه روغن مایع) استفاده کنید؛ زیرا صفرا را آشکار و بلغم را از بین می‌برد و عصب را تقویت، بیماری را نابود و اخلاق انسان را نیکو می‌کند، روح را آرامش می دهد و غم را از بین می برد. ".(2)

شبیه این مضمون امام رضا(ع) در جایی دیگر فرمود: « نِعْمَ الطَّعَامُ الزَّیتُ یطَیبُ النَّکْهَةَ وَ یذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ وَ یصَفِّی اللَّوْنَ وَ یشُدُّ الْعَصَبَ وَ یذْهَبُ بِالْوَصَبِ وَ یطْفِئُ الْغَضَب‏؛» روغن زیتون، خوب طعامی است که دهان را خوش‌بو می‌کند، بلغم را می‌برد، رنگ پوست را درخشنده می‌نماید، عصب را نیرومند و بیماری را نابود می‌کند و خشم را فرو می‌نشاند".(3)

امام رضا (ع) در سخنانی دیگر خوردن کدو را باعث شادی و رفع حزن و اندوه بر می شمرد.
عن صحیفه الرضا (ع) عن آبائه (ع) قال قال رسول الله صلی الله علیه وآله اذا طبختم فاکثروا القرع فانه یسر القلب الحزین.
ازصحیفه امام رضاعلیه السلام از پدرانش (ع) روایت شده است که رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: هرگاه غذا می پزید کدو (حلوائی) بسیار بپزید ، زیرا کدو قلب محزون را شاد می کند.(4)

همانطور که در بالا اشاره شد یکی از غذاهای توصیه شده برای این ماه خوردن ماست است. در طب خالص اسلامی که برگرفته از آیات و روایات و بدور از تفسیر به رای است٬هیچگاه از خوردن ماست منع نشده است.بلکه برای استفاده از آن با توجه به مزاج افراد تدبیر در نظر گرفته شده است.

همچنین وجود لفظ ماست در روایات خط بطلانی است بر نظر آنان که ماست را از مصنوعات جدید بشر می دانند. امام رضا علیه السلام در این باره می فرماید: من أراد الماست و لا یضرهُّ فلیصبَّ علیها الهاضوم، قلت: و ما الهاضوم؟ قال: النانخواه.امام رضا فرمود: ماست را با زنیان استفاده کنید تا از زیانهای احتمالی آن در امان بمانید.

و نیز اشاره کردیم که یکی از مشکلات این ماه ممکن است ترک لبها و خشکی پوست باشد. امام رضا علیه السّلام برای رفع این مشکل هم فرموده اند: مَن أرادَ ألاّ تُشقَقَ شَفَتاهُ ، ولا یَخرُجَ فیها ناسورٌ ، فَلیُدَهِّن حاجِبَیهِ ؛ هر کس مى خواهد که لب هایش نترکد و از آن ناسور بیرون نزند ، به ابروهاى خود ، روغن بمالد. (5)


پانوشتها:

1. طب الرضا علیه السلام / ترجمه امیر صادقى،
2. عیون اخبار الرضا، باب 31/ حدیث 81
3. مکارم الاخلاق، ص190
4. مستدرک وسائل الشیعه ج17ص 56باب 9ح 20430
5. طبّ الإمام الرضا علیه السلام ، ص40 و بحار الأنوار ، ج62 ، ص325

تغذیه

ذکر هنگام غذا خوردن

رهنمودهای اسلام در مورد خوردن تنها سلامت جسم را تضمین نمی کند بلکه تضمین کننده سلامت هم جسم و هم جان است.

از آنجا که عقل و علم، بر همه رازهای آفرینش احاطه ندارند، چه بسا حکمت برخی از رهنمودهای اسلام برای دانش امروز، مجهول باشد ولی بی تردید این به معنای بی دلیل بودن آن رهنمودها نیست، چنان که فلسفه شماری از احکام اسلام، در گذشته مجهول بود و امروزه علم به راز آنها پی برده است.

در منابع روایی برای خوردن و آشامیدن، آدابی از سوی پیشوایان دین ذکر شده است که ناظر به شروع غذا با نام خدا و پایان غذا با حمد اوست.

روایات در این زمینه چنین می‌گویند:
1. امام موسای کاظم(علیه السلام) می‌‌گوید: پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) به امام علی(علیه السلام) سفارش نمود: یا علی هنگامی که شروع به خوردن غذا نمودی، بسم اللّه بگو، و هنگام پایان غذا بگو الحمد لله؛ چرا که دو فرشته نگهبانت از تو جدا نمی‌شوند تا حسنات را برایت بنویسند، مگر این‌که خودت آنها را از خویشتن جدا کنی. [1]

2. امام صادق(علیه السلام) می‌‌فرماید: هنگامی که سفره پهن شد، بگو بسم اللّه و هنگام  آغاز و پایان غذا نیز بسم الله بگو و هنگامی که سفره جمع شد بگو الحمد لله. [2]

 اهمیت یاد خدا هنگام غذا خوردن
امام علی (علیه السلام): به هنگام غذا خوردن خدای را یاد کنید و از بیهوده گویی اجتناب کنید، زیرا که طعام نعمت و رزقی از خداوند است و بر شماست که در آن خدای را یاد کرده و شکر گویید. (فروع کافی، جلد 6، صفحه 296)

امام علی (علیه السلام) در سفارش های خود به کمیل: به گاه غذا خوردن از آن کسی نام ببر که با وجود نام او، دیگر هیچ دردی زیان نمی رساند و نامش، شفای همه بیماری ها و ناتن درستی هاست.(بحارالانوار، جلد 66، صفحه 425، حدیث 41)

امام علی(علیه السلام): هر کس خواست غذا بخورد، نام خدا را بر زبان آورد، خوب غذا را بجود و در حالی از غذا خوردن دست بکشد که هنوز میل به خوردن دارد و به آن احساس نیاز می کند.

امام علی (علیه السلام): هر کس که می خواهد غذایی او را آزار ندهد، تا گرسنه نشده، چیزی نخورد و آن گاه هم که خواست بخورد، بگوید:

"بسم الله و بالله" (طب الائمه لابنی بسطام، صفحه 60 )

3. راوی می‌گوید هنگامی که غذا برای ما آورده شد، شنیدم که امام کاظم(علیه السلام) می‌فرمود: ستایش خدایی را که برای هر چیزی مقرراتی قرار داد.

به امام گفتم: این غذا هنگامی که آماده و خورده می‌شود چه مقرراتی دارد؟

امام فرمود: مقرراتش این است که هنگام پهن‌شدن سفره با نام خدا شروع کنید و زمان جمع‌شدن سفره او را حمد و سپاس گویید. [3]

4. امام صادق(علیه السلام) فرمود: هنگامی که غذا خوردی یا شربتی نوشیدی، بگو الحمد لله. [4]

5. در روایتی دیگر از امام صادق آمده است: خوردن و نوشیدن را با یاد و نام خدا آغاز کن و بعد از پایانش بگو: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یُطْعِمُ وَ لا یُطْعَمُ» ستایش پروردگاری را سزاست که غذا را در اختیار بندگانش قرار داد، اما هیچ کس به او طعامی تقدیم نخواهد کرد. [5]

6. و نیز حضرتشان می‌فرماید: هنگامی که سفره را در برابر امام سجاد(علیه السلام) می‌نهادند می‌گفت: «اللَّهُمَّ هَذَا مِنْ مَنِّکَ وَ فَضْلِکَ وَ عَطَایَاکَ فَبَارِکْ لَنَا فِیهِ وَ سَوِّغْنَاهُ وَ ارْزُقْنَا خَلَفاً إِذَا أَکَلْنَاهُ وَ رُبَّ مُحْتَاجٍ إِلَیْهِ رَزَقْتَ وَ أَحْسَنْت‏ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا لَکَ مِنَ الشَّاکِرِینَ» بار خدایا این از منت و فضل و بخشش توست! آن ‌را برای ما پربرکت و گوارا کن و عوضش را به ما ده و چه بسا نیازمندانی که به آنان روزی دادی و احسان کردی. بار خدایا! ما را از شکرگزاران قرار ده! و هنگامی که سفره را برمی‌داشتند می‌فرمود: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی حَمَلَنَا فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقَنَا مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَ فَضَّلَنَا عَلَى کَثِیرٍ مِنْ خَلْقِهِ (أَوْ مِمَّنْ خَلَقَ) تَفْضِیلًا» سپاس خدایی را سزاست که ما را در بیابان و دریا گردش داد و از پاکیزه‏‌ها به ما روزى داد و بر بسیارى از آفریدگانش(یا آنچه آفریده) برترى داد. [6]

7.  امام صادق(علیه السلام) از امام علی(علیه السلام) نقل می‌کند؛ هنگام خوردن غذا تا می‌توانید خدا را یاد کنید و صدای ناهنجار در نیاورید؛ چرا که طعام، نعمت خدا و بخشی از روزی او است که شکر و سپاسش بر شما واجب است. [7]

7. امام صادق از پدر بزرگوارش از حضرت علی(علیه السلام) نقل می‌‌کند؛ کسی که هنگام خوردن غذا خدا را یاد کند، هیچ‌گاه از آن غذا مورد سۆال قرار نمی‌‌گیرد. [8]

7. یا در روایتی دیگر آمده است: هر فردی که غذایی بخورد و بعد از آن بگوید: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَطْعَمَنِی هَذَا مِنْ رِزْقِهِ مِنْ غَیْرِ حَوْلٍ مِنِّی وَ قُوَّةٍ» سپاس خدایی را که از روزی خویش این غذا را خوراکم کرد بدون آن‌که من (مستقلّاً) توانایی این کار را داشته باشم، گناهان گذشته‌‌اش بخشوده خواهد شد. [9]

آنچه از مجموع روایات به دست می‌آید آن است که دست کم هنگام آغاز خوردن و نوشیدن باید «بسم اللّه» و هنگام پایان آن «الحمد لله» گفت.

گفتنی است یاد خدا و سپاس از نعمت‌هایش به هر زبانی که باشد کفایت می‌‌کند و گفتن عبارت عربی موضوعیت ندارد.

 پی نوشت ها:
[1]. ر. ک: برقی، ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین،‏ ج ‏2، ص 431، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق.
[2]. همان، ص 433.
[3]. همان، ص 431.
[4]. همان، ص 434.
[5]. همان. ص 434.
[6]. همان، ص 433.
[7]. همان، ص 433.
[8]. همان، ص 434.
[9]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏95، ص 14، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

.

"بسم الله الرحمن الرحیم"

آداب خوردن طعام:

حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام هم خود نکات بهداشتی غذا خوردن را رعایت می فرمود و هم به فرزندان خود می آموخت که چگونه زندگی کنند، و چگونه با روش های بهداشتی از انواع بیماری ها مصون بمانند.

روزی به فرزند خود، امام حسن مجتبی علیه السلام فرمود:

«اَلا اُعَلِّمُکَ أرْبَعَ خِصالِ تَسْتَغْنی بِها عَنِ الطِّبِّ؟

قالَ: بَلی

قالَ: لا تَجْلِسْ عَلَی الطِّعامِ اِلاَّ و أَنْتَ تَشْتَهیهِ وَ جَوِّدَ الْمَضْغَ وَ اِذا نِمْتَ فَاَعْرِضْ نَفْسَکَ عَلَی الخَلاءِ....»

«فرزندم! آیا به تو چهار چیز یاد ندهم که با عمل به آنها از دارو و درمان بی نیازشوی؟

امام حسن علیه السلام پاسخ داد: بله!

حضرت علی علیه السلام فرمود: هیچگاه بر سر سفره غذا منشین مگر آن که گرسنهباشی. و از سر سفره غذا بلند مشو، مگر آنکه هنوز به غذا میل داشته باشی، و غذا را خوب بجو و هرگاه خواستی بخوابی پیش از آن به دستشوئی برو.[1]

آداب نوشیدن آب:

حضرت امام رضا علیه السلام از پدر و اجدادش چنین روایت می فرماید:

اِنَّ الْحُسَیْن بنَ عَلِی علیه السلام قالَ:«کانَ اَمیرالمُؤمنین علیه السلام یَأمُرْنا اِذاتَخَلَّلْنا أنْ لا نَشْرِبَ الْماءَ حَتّی نتمَضْمَضَ ثَلاثاً.»

امام حسین علیه السلام فرمود:« پدرم امیرمؤمنان به ما دستور می داد که: هرگاه مسواک کردیم آب ننوشیم، آب را در دهان بچرخانیم و دور بریزیم ». مگر آن که اوّل سه بار مضمضه کنیم ؛ زیرا ابتداء باید دهان و دندان پاک گردند و سپس از دهان و دندانِ پاک آب نوشید.» [2]

پی نوشت ها:

[1] مجموعهٔ ورّام ص 73

[2] مکارم الاخلاق ص  1

.

.-----------------------------------------------------

غذاهای مورد علاقه پیامبراکرم{*صلی الله علیه وآله*}چه بود؟

طبق آنچه که از متون روایی و تاریخ زندگی پیامبر اسلام{*صلی الله علیه وآله*} که در اختیار ما است، به دست می آید که رسول خدا{*صلی الله علیه وآله*} معمولاً از غذاهاى حلال می خورد. مگر در مواردی مانند این که می خواست در اجتماع حاضر شود، سیر، پیاز و... نمی خورد؛ برای این که دهان مبارکش بوی سیر ندهد و باعث اذیت مردم نشود. یا نان گندم که در آن زمان تقریباً غذای مرفهین بود، میل نمی کرد. اما محبوب ‏ترین غذاها پیش آن حضرت گوشت بود. رسول خدا از گوشت، ماهیچه و گوشت سردست را دوست داشت؛ گوشت ران را مکروه می شمرد؛ زیرا این قسمت به مخرج بول نزدیک است.[1] از گوشت مرغ و گوشت حیوانات صحرایى و پرندگان شکار شده میل مى ‏کرد، ولى خود آن حضرت شکار نمى ‏نمود.

امام صادق {*علیه السلام*} فرمود: محبوب ترین دسرها نزد رسول خدا سرکه و زیتون بود؛ چراکه حضرتش فرمود این غذای پیامبران است.[2]

پیامبر{*صلی الله علیه وآله*} کدو را دوست داشت و به یک نوع آن که «دباء» نامیده مى ‏شود، علاقه داشت، و پنیر می خورد. وقتى روزه می گرفت و مصادف ایام رسیدن «رطب» بود، فقط با آن افطار مى‏ کرد، و هسته آن را به گوسفندان مى‏داد. اکثر غذاى آن حضرت خرما و آب بود. شیر و خرما و حلیم مى‏خورد، و عسل و خرما را خیلى دوست داشت.

وی همچنین نان، روغن، سرکه، کاسنى، ریحان کوهى و کلم تناول می کرد. نان جو، الک نشده مى‏خورد، و هرگز نان گندم نخورد، و از نان جو نیز سیر نشد. هرگز (چون مترفین) بر سفره رنگین غذا نخورد، تا از دنیا رحلت کرد. سیر، پیاز و تره نمى‏خورد.[3] و عسلى که در آن مغافیر بود میل نمی کرد.[4]

محبوب ترین میوه ‏ها پیش آن حضرت، انار، خربزه و انگور بود. اکثر اوقات انگور را دانه دانه میل می فرمود. خیار را با خرما می خورد، هندوانه را با خربزه و گاهى با شکر، و بسا با خرما میل مى‏ کرد.

نزد پیامبر طعامى حاضر نشد که در آن خرما باشد، مگر این که از خرما شروع مى‏کرد. آن حضرت هرگز طعامى را مذمت نکرد، اگر دوست داشت مى‏خورد، و اگر دوست نداشت از آن میل نمی کرد، ولی آن را به دیگران حرام نمى‏ نمود.

وی همچنین با کسانى که آن حضرت را دعوت مى‏کردند روى زمین و یا هر چه فرش شده بود. مى ‏نشست و هر جور غذایى که داشتند با آنان تناول مى ‏کرد، اما وقتى مهمان براى آنان مى ‏آمد، حضرت با مهمان خود غذا می خورد. پیامبر تنها غذا نمی خورد، و بهترین طعام نزد آن حضرت غذایى بود که شرکت ‏کنندگان در آن بیشتر باشند.[5]

ஜ▬▬▬▬▬▬▬▬▬ஜ۩۞۩ஜ▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬ஜ
سند:
[1] ر.ک: طباطبائی، سید محمد حسین، سنن النبى صلى الله علیه و آله، ترجمه، فقهی، محمد هادى، ص 166- 192، کتاب فروشى اسلامیه، تهران، چاپ هفتم، 1378 ش.‏
[2] کلینی، کافی، ج 6، ص 328، دارالکتب الاسلامیة، تهران، 1365ش.
[3] البته پیامبر از آن رو سیر، پیاز و تره نمی خورد که چون در مسجد حاضر می شد برای آن که بوی آن باعث اذیت مردم نشود. شیخ صدوق، علل الشرائع، ج 2، ص 519، کتابفروشی داوری، قم، چاپ اول، 1385ش.
[4] مغافیر چیزى است که از گیاهان در شکم زنبوران عسل مانده و هنگام درست شدن عسل در آن باقى مى‏ماند و بوى بدى به عسل مى‏دهد.
[5] برای آگاهی بیشتر در این باره، به کتاب سنن النبى صلى الله علیه و آله، که گرد آوری روایات درباره زندگی پیامبر اکرم است مراجعه کنید.

روزی حلال