توصیه های مفید امام رضا سلام الله علیه برای ماه مهر

توصیه های مفید امام رضا (ع) برای مهرماه

ماهها و فصل ها و همچنین موقعیت جغرافیایی و تغذیه مناسب در این ایام بر مزاج انسان تأثیر گذار بوده و رعایت برخی دستورات در نوع تغذیه می تواند به تأمین سلامت و پیشگیری از بسیاری بیماریها به انسان کمک کند.

مطابق آنچه در طب سنتی آمده ماه ایلول تقریبا همزمان با مهرماه است و به صورت تقریبی از 23 شهریور تا 22 مهرماه را شامل می شود . در کتاب ارزشمند طب الرضا(ع) ایلول سى روز دانسته شده و آمده است: در این ماه هوا پاکیزه می شود تسلط مره سوداء قوى می گردد شرب مسهل بد نیست.

خوردن شیرینی ها و گوشت هاى معتدل مانند گوشت گوسفند یک ساله و بزغاله نر سودمند است از خوردن گوشت گاو و زیاده‏روى در اکل کباب و گوشت هاى سرخ کرده و افراط در رفتن حمام باید پرهیز کرد و از استعمال بوهاى خوش معتدل المزاج نباید غافل بود و از خوردن خیار چنبر و خربزه نارس باید اجتناب کرد.(1)

توصیه کلی امام رضا (ع) برای پاییز رعایت اعتدال و مصرف غذاهای معتدل است. آن حضرت به مأمون توصیه می فرماید که در تابستان غذای خنک تناول کند، و در زمستان غذای گرم، و در دو فصل دیگر غذاهای معتدل به اندازه توان (جسمی ) و اشتهایی که داری. امام رضا (ع) همچنین شرایط زمان و مکان را مهم دانسته می فرماید: غذایت را به اندازه عادتت و مطابق با محل زندگی و نوع فعالیت و زمانی که در آن به سر می بری، با خوردن سبکترین غذاهایی که می خوری آغاز کن.

مطابق طب سنتی فصل پاییز، سرد و خشک است و در این فصل بیماری‌های پوستی مانند اگزما و ترک پوست، خشکی لب‌ها، بواسیر و افسردگی شیوع بیشتری پیدا می‌کند.
در طب الرضا (ع) برای مهرماه مصرف خوراکی های سرد کننده و مرطوب مانند ماست و بوکردن گلهای سرد مزاج توصیه شده است.

همانطور که اشاره شد ممکن است در این ماه افسردگی شیوع پیدا کند . امام رضا علیه السلام برای رهایی افسردگی و دستیابی به آرامش دستوراتی دارند. امام رضا علیه السلام در حدیثی توصیه جالب برای آرامش روح و روان دارد.
ایشان می فرمایند: « عَلَیکُمْ بِالزَّیتِ فَإِنَّهُ یکْشِفُ الْمِرَّةَ وَ یذْهِبُ الْبَلْغَمَ وَ یشُدُّ الْعَصَبَ وَ یذْهَبُ بِالضَّنَی وَ یحَسِّنُ الْخُلُق‏ و یطیب النفس و یذهب بالغم». بر شما لازم است که از زیت (روغن زیتون یا هر گونه روغن مایع) استفاده کنید؛ زیرا صفرا را آشکار و بلغم را از بین می‌برد و عصب را تقویت، بیماری را نابود و اخلاق انسان را نیکو می‌کند، روح را آرامش می دهد و غم را از بین می برد. ".(2)

شبیه این مضمون امام رضا(ع) در جایی دیگر فرمود: « نِعْمَ الطَّعَامُ الزَّیتُ یطَیبُ النَّکْهَةَ وَ یذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ وَ یصَفِّی اللَّوْنَ وَ یشُدُّ الْعَصَبَ وَ یذْهَبُ بِالْوَصَبِ وَ یطْفِئُ الْغَضَب‏؛» روغن زیتون، خوب طعامی است که دهان را خوش‌بو می‌کند، بلغم را می‌برد، رنگ پوست را درخشنده می‌نماید، عصب را نیرومند و بیماری را نابود می‌کند و خشم را فرو می‌نشاند".(3)

امام رضا (ع) در سخنانی دیگر خوردن کدو را باعث شادی و رفع حزن و اندوه بر می شمرد.
عن صحیفه الرضا (ع) عن آبائه (ع) قال قال رسول الله صلی الله علیه وآله اذا طبختم فاکثروا القرع فانه یسر القلب الحزین.
ازصحیفه امام رضاعلیه السلام از پدرانش (ع) روایت شده است که رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: هرگاه غذا می پزید کدو (حلوائی) بسیار بپزید ، زیرا کدو قلب محزون را شاد می کند.(4)

همانطور که در بالا اشاره شد یکی از غذاهای توصیه شده برای این ماه خوردن ماست است. در طب خالص اسلامی که برگرفته از آیات و روایات و بدور از تفسیر به رای است٬هیچگاه از خوردن ماست منع نشده است.بلکه برای استفاده از آن با توجه به مزاج افراد تدبیر در نظر گرفته شده است.

همچنین وجود لفظ ماست در روایات خط بطلانی است بر نظر آنان که ماست را از مصنوعات جدید بشر می دانند. امام رضا علیه السلام در این باره می فرماید: من أراد الماست و لا یضرهُّ فلیصبَّ علیها الهاضوم، قلت: و ما الهاضوم؟ قال: النانخواه.امام رضا فرمود: ماست را با زنیان استفاده کنید تا از زیانهای احتمالی آن در امان بمانید.

و نیز اشاره کردیم که یکی از مشکلات این ماه ممکن است ترک لبها و خشکی پوست باشد. امام رضا علیه السّلام برای رفع این مشکل هم فرموده اند: مَن أرادَ ألاّ تُشقَقَ شَفَتاهُ ، ولا یَخرُجَ فیها ناسورٌ ، فَلیُدَهِّن حاجِبَیهِ ؛ هر کس مى خواهد که لب هایش نترکد و از آن ناسور بیرون نزند ، به ابروهاى خود ، روغن بمالد. (5)


پانوشتها:

1. طب الرضا علیه السلام / ترجمه امیر صادقى،
2. عیون اخبار الرضا، باب 31/ حدیث 81
3. مکارم الاخلاق، ص190
4. مستدرک وسائل الشیعه ج17ص 56باب 9ح 20430
5. طبّ الإمام الرضا علیه السلام ، ص40 و بحار الأنوار ، ج62 ، ص325

توصیه های امام رضا سلام الله علیه درباره استحمام

بهداشت جسمی یکی از ارکان مهم در سبک زندگی اسلامی است، به طوری که در احادیث و روایات، نظافت شخصی و استحمام بسیار مورد تاکید قرار گرفته و حتی در سیره بزرگان و معصومین (ع)، آداب و ضوابطی در این راستا ارائه شده است.

در دین مبین اسلام، معنویت و نظافت ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند و گواه این امر وارد شدن احکام غسل های متعدد واجب و مستحبی است که همگی در ارتباط با احکام عبادی مطرح گردیده و بالارفتن ثواب عبادات مختلف مشروط به انجام این فریضه شده است.

امام رضا علیه السلام در سفارشی، استحمام را دارای فواید بسیاری دانسته و می فرمایند: حمام منافع زیاد و قابل توجهى دارد. مزاج آدمى را به اعتدال می کشاند. چرک و پلیدى را بر طرف می کند. رگ هاى تن را از کوچک و بزرگ همه را نرم و ملایم می سازد. اعضاء را تقویت می کند. فضولات بدن را زایل می نماید؛ مواد زاید را ذوب و نابود می گرداند و عفونت را از میان می برد.

و در سفارشی دیگر برای جلوگیری از ابتلا به برخی از ناراحتی ها می فرمایند: اگر قبل از حمام در قسمت سر و گردن احساس درد می کردید، موقتا از حمام خودداری کنید.

نیز فرمود : هر که غسل کند از آبی که از غسل مردم جمع شده باشد در حمام و خوره به او برسد، ملامت نکند مگر خود را.

امام رضا (ع) همچنین فرموده اند: کسى که می خواهد در پوست بدنش جوش و تاول پیدا نشود، قبل از اینکه داخل گرمابه شود، یا میان آب گرم برود، به بدن خود روغن بنفشه بمالد.

امام رضا علیه السلام در بیانی دیگر افراط در حمام کردن را نهی کرده اند.

سلیمان جعفرى می گوید حضرت رضا علیه السلام فرمود: حمام یک روز در میان گوشت بدن را زیاد می کند، و هر روز حمام رفتن، پیه‏هاى کلیه را آب می سازد.

امام رضا علیه السلام در سخنانی جامع آداب حمام کردن را برشمرده می فرماید: َإِذَا أَرَدْتَ دُخُولَ الْحَمَّامِ وَ أَنْ لاتَجِدَ فِى رَأْسِکَ مایُۆْذیکَ، فَابْدَأْ عِنْدَ دُخُولِ الْحَمَّامِ بِخَمْسِ حَسَواتِ ماءٍ حارٍّ فَإِنَّکَ تَسْلَمُ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعالى مِنْ وَجَعِ‏الرَّأسِ وَالشَّقیقَهِ. وَ قیلَ خَمْسَهُ أَکُفِّ ماءٍ حارٍّ تَصُبُّها عَلى رَأْسِکَ عِنْدَ دُخُولِ الْحَمَّامِ. وَ اعْلَمْ أَنَّ تَرْکیبَ الْحَمَّامِ عَلى تَرْکیبِ الْجَسَدِ. لِلْحَمَّامِ أَرْبَعَهُ أَبْیاتٍ مِثْلُ أَرْبَعِ طَبائِعٍَ. أَلْبَیْتُ الْأَوَّلُ: بارِدٌ یابِسٌ، وَالثّانی: بارِدٌ رَطْبٌ، وَالثّالثُ: حارٌّ رَطْبٌ، وَالرّابِعُ. حارٌّ یابِسٌ .

هرگاه خواستی حمام بروی و در سر خود ناراحتی پیدا نکنی، هنگام ورود به حمام ‌ابتدا پنج جرعه آب گرم بنوش، در این صورت به خواست خدای تعالی، از سردرد و درد شقیقه در امان خواهی بود. بعضی گفته‌اند هنگام ورود به حمام پنج مشت آب گرم‌ روی سر خود بریز.

بدان که حمام هم ترکیبی مانند ترکیب بدن دارد، یعنی همان‌طور که‌ بدن دارای چهار طبع است حمام نیز دارای چهار خانه می‌باشد: خانه اول: سرد و خشک است، خانه دوم: سرد و مرطوب، خانه سوم: گرم و مرطوب، و خانه چهارم: گرم و خشک.

توصیه هایی از سایر امامان درباره استحمام

امام علی (ع) حمام را خانه خوبی می دانند که در آن انسان به یاد آتش دوزخ می افتد و چرک و کثافات را از خود دور می کند.

امام موسی کاظم (ع) نیز فرموده اند: «یک روز در میان به حمام رفتن بر گوشت بدن می افزاید و هر روز حمام رفتن، پیه کلیه ها را آب می کند.»

امام صادق (ع) نیز آدابی برای استحمام قائلند به طوریکه می فرمایند: «پس از خروج از حمام پاها را بشویید که درد سر را برطرف می کند و به هنگام خروج عمامه بگذارید (یعنی سر را بپوشانید)».

همچنین ایشان مصرف روغن برای نظافت و نشاط پوست را توصیه کرده و فرموده اند: «روغن پوست را نرم و عقل را زیاد می کند و مجاری آب بدن را پاک می سازد و آلودگی تن را از بین می برد و رنگ پوست را روشن می گرداند.»

آداب حمام رفتن در دین اسلام

- یک روز در میان حمام کردن

- خواندن اذکار مخصوص

- ریختن آب گرم بر سر و پاها در ابتدای ورود

- خوردن جرعه ای از آب حمام (چرا که رفع ناراحتی مثانه می کند)

- نخوردن آب سرد در حمام

- عدم استحمام با آب سرد (زمانی که ترس بیمار شدن می رود)

- ریختن آب سرد بر روی پاها پس از خروج از حمام (که درد بدن را می برد)

- شانه نزدن و مسواک نزدن در حمام

- در حال گرسنگی حمام نرفتن

- با شکم پر حمام نرفتن

- در حال روزه حمام نرفتن

- زدودن موهای اضافه بدن

- شستن سر با گل ختمی و سدر

- بستن لنگ در حمام

- بستن سر پس از خروج از حمام

- قرآن نخواندن در حمام در حالت عریان

-  روغن مالی بدن (ماساژ)

- پس از حمام خواندن دو رکعت نماز مستحب است.